Opinia w sprawie miejskiego herbu Piask.
Spośród trudności które zazwyczaj stają na drodze do ustalenia kształtu herbów miast miast polskich, historyk zajmujący się herbem Piask również ma kilka do pokonania. Brak zatem normy prawnej, która w przeszłości ustanowiłaby herb tego miasta. przerwaniu uległa też ciągłość praw miejskich do roku 1864, co musiało wpłynąć na zapomnienie herbu w świadomości lokalnej. W tym samym kierunku działa też zakaz stosowania herbów miejskich na pieczęciach władz miast w czasach Królestwa Kongresowego.
Nic też dziwnego, że gdy w 1847 roku komisja rządowa podejmowała niespełnioną próbę przywrócenia herbów miejskich do życia urzędowego, to przedstawiony jej projekt herbu Piask nie nawiązywał do herbu, którym miasto to posługiwało się przed rozbiorami. Stanowił on nową konstrukcję heraldyczną przedstawiając jelenia biegnącego w lewo. Dowodzi to zapomnienia dawnego herbu już w połowie XIX stulecia. W takiej sytuacji naukowa metodyka ustalania polskich herbów miejskich nakazuje odnaleźć wyobrażenie godła z czasów możliwie najbardziej zbliżonych do czasu powstania miasta, jak również świadectwa ciągłego i nieznamiennego posługiwania się herbem okresie Rzeczpospolitej szlacheckiej. W przypadku Piask, historyk może liczyć jedynie na odnalezienie pieczęci miejskich z wyobrażeniem dawnego herbu miasta. Nie znamy pieczęci Piask z wieku XV, a więc tego , w którym zyskały one prawa miejskie / przed 1456 rokiem /. Jeśli istniała taka pieczęć, to nosiła zapewne wyobrażenie herbu właściciela miasta, jak to było w zdecydowanej większości polskich miast prywatnych. Wiemy np., że w roku 1455 Piaski stanowiły własność Jana z Piask herbu Pomian. Obecny stan badań sfragistycznych dostarcza wiadomości o jedynie 2 pieczęciach używanych przez władze miasta Piaski. Starsza pochodzi z XVI stulecia, młodsza zaś z XVIII wieku. Obie przedstawiają godło szlacheckiego herbu Trąby , przy czym jedynie na młodszej pieczęci umieszczono je w tarczy, dopełniając tym jego heraldyzacji. W ten sposób stan badań sfragistycznych oszczędził badaczom Piask kłopotów, które często stają się udziałem zainteresowanych herbami innych miast prywatnych, gdzie pieczęcie miejskie nierzadko zmieniały godła po niemal każdej zmianie właściciela miasta. Zastanawiając się nad genezą herbu Piask należy się przeciwstawić poglądowi dotychczasowej literatury / Maria Gumowski/, jakoby herb ten wywodził się od herbów Orzechowskich i Suchodolskich – właścicieli miasta. Wcześniejsi posiadacze, Orzechowscy, pieczętowali się bowiem herbem Rogala / Paweł Orzechowski właściciel Piask w 1612 roku/. Także żadna z rodzin noszących nazwisko Suchodolski nie używała herbu Trąby. Właściciele Piask należeli zapewne do herbu Janina.Herbem Trąby pieczętował się natomiast Janusz Świerczowski, o którym wiemy, że z cała pewnością był właścicielem Piask w latach 1509 – 1514. Chodzi tu najpewnej o kasztelana bieckiego i wiślickiego, starostę sądeckiego i wreszcie - starostę lubelskiego, zmarłego w 1528 roku. Jego postać opisuje Szymon Starowolski w dziele „Sarmatiae bellatores” wydanym w roku 1631. Omawiając sylwetki najwybitniejszych polskich wodzów wspomniano tam również zasługi wojenne Jana Świerczowskiego pod Orszą , Smoleńskiem, Połockiem i w wielu innych bitwach. W pierwszej z tych bitew dowodził on wojskami zaciężnymi. Tak więc właśnie z postacią tego wybitnego dowódcy należy wiązać genezę miejskiego herbu Piask. Zarówno stosunkowo wczesne pojawienie się herbu Trąby na pieczęci miejskiej, jak i dowód niezmiennego posługiwania się nim przez zdecydowaną większość okresu, w którym Piaski cieszyły się prawami miejskimi stwarzają podstawę całkowicie wystarczającą do przyjęcia tego właśnie herbu za jedynie poprawny – od strony historycznej i heraldycznej – herb miasta.
W herbie Piask winny znajdować się zatem : '' w polu czerwonym trzy trąbki myśliwskie czarne o nawiązaniach złotych, złączone ustnikami w gwiazdę”.
Kształt tarczy herbowej może być gotycki, gdyż podkreśli to średniowieczną metrykę miasta. Natomiast korona nad tarczą widniejąca na pieczęci z XVIII wieku, nie ma żadnego uzasadnienia heraldycznego. Nie należy jej więc uwzględniać w wyobrażeniach herbu miasta.
Opracowali : Henryk Seroka, Krzysztof Skupieński
/ Oddział Lubelski Polskiego Towarzystwa